
Миниистирдэр… Бу тустаах эйгэлэригэр үрдүк дуоһунастаах дьону сэбиэскэй былаас бастакы сылларыттан саҕалаан өр кэмҥэ, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кэнниттэн дойду үрдүкү салалтатын структуратыгар уларыйыы тахсыар диэри, норуодунай ааты сыһыаран биэрии кинилэр норуот туһугар үлэлиир аналларын тоһоҕолоон бэлиэтиирэ, норуодунай комиссардар норуоттан тахсыбыттара эмиэ бу аатынан бигэргэтиллэрэ.
Сэбиэскэй Сойууска, Саха сиригэр номоххо киирбит элбэх наркомнары ааттыахха сөп. Наркомнар үтүө үгэстэрин сэбиэскэй миниистирдэр өссө үрдүк кэрдиискэ таһаарбыттара. Мин бүгүн саҥа көлүөнэ дьонугар Саха Автономнай Сэбиэскэй Социалистическай Республикатыгар өр сылларга эҥкилэ суох үлэлээбит Үөрэх миниистирэ Николай Иванович Шарин уонна Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Прокопий Андреевич Петров тустарынан бэрт кылгастык билиһиннэрэргэ быһаарынным.
Орто Халыматтан төрүттээх өрөспүүбүлүкэ Үөрэҕин миниистиринэн 18 сыл эҥкилэ суох үлэлээбит Николай Иванович Шарины билигин баар үөрэхтээһин эйгэтин аҕа көлүөнэ үлэһиттэрэ, оччолорго олорбут, үлэлээбит, үөрэммит өрөспүүбүлүкэ дьоно бука бары да кини үтүө аатын махталлаахтык, сүгүрүйэн ахталларыгар саарбахтаабаппын. Саха саарына, үлэһит үтүөтэ, киһи кэрэмэһэ миниистиринэн дириҥ ыллыгы хаалларан үлэлээн ааспыта. Бүлүүттэн төрүттээх доруобуйа харыстабылын уһулуччулаах тэрийээччитэ, биллэр учуонай, талааннаах нейрохирург, үрдүк үөрэх кыһатын убаастанар, сыаналанар преподавателэ Прокопий Андреевич Петров Доруобуйа харыстабылын министерствотын 17 сыл салайбыта.
Норуот бүттүүнэ билиниитинэн кинилэр номоххо киирбит миниистирдэр буолаллар.
Аныгы миниистирдэр. Быһаччы этэбин, ааттаан-суоллаан суруйар кыаҕым суох, кинилэри билбэтим да бэрт. Ббоччумнааҕы, биһирэмнээҕи, үйэлээҕи, кэскиллээҕи оҥорбуттарын эмиэ истибэппин-көрбөппүн, билбэппин. Кинилэр тустарынан хата омсолооҕу аахпытым, истибитим бэрт элбэх быһыылаах, тустаах эйгэлэригэр, дьоҥҥо-сэргэҕэ тумус туттан кэпсиир миниистирбит да суох курдук.
Саҥа кэмҥэ аныгы миниистирдэр “уһун үйэтэ суохтара” киһини сөхтөрөр, арай култуура урукку миниистирэ А.С.Борисов бу “быраабылаттан” туораабыта биллэр. Тыа хаһаайыстыбатын министерствотыгар үйэ чиэппэригэр уонтан тахса миниистир үлэлээн ааста. Адьас кылгас болдьоххо үлэлээбит дьонтон туох боччумнаах, кэскиллээх, түмүктээх үлэни күүтүөххүнүй?
Бу түгэҥҥэ тыа хаһаайыстыбатын өр сылларга салайбыт обком сэкэрэтээрин И.А.Матвеевы, уһуннук, үтүө түмүктээхтик үлэлээбит миниистирдэри Я.А.Семёновы, Н.В.Шадриновы санатабын. Кинилэр бу эйгэни салайар кэмнэригэр өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбата муҥутуур үрдүк кирбиилэри ылбыта эбээт. Оччолорго бааллара номоххо киирбит совхоз дириэктэрдэрэ, орто сүһүөх тыл хаһаайыстыбатын салайааччылара, специалистара. Билигин оннук дьонноохпутун истибэппин.
Сорох миниистирдэрбит, үрдүк дуоһунастаах дьоммут “ыарыылара” итинэн бүппэт. Кинилэргэ “саарбах диплом” дьаралыга ыйаммытын дьон үчүгэйдик билэллэр. Аны туран, саҥаттан-саҥа саарбах дипломнаахтар көстөн иһэллэрэ киһини дьиксиннэрэр. Бу сайдыылаах, үөрэх олус элбэх үйэтигэр биир дьиҥнээх диплому ылары кыайан ситиспэт дьон миниистир дуоһунаһыгар дураһыйаллара, ананаллара дьэ сүрдээх хобдох.
Урукку миниистирдэр, бастатан туран, тустаах эйгэлэригэр, идэлэригэр бар-дьон киэҥ билиниитин, үрдүк сыанабылын ылаллара, тыа сиригэр үлэлэрин учууталтан, биэлсэртэн саҕалаан билиилэрин-көрүүлэрин утумнаахтык, дьаныардаахтык үрдэттэн, үлэ араас кэрдиистэринэн үүнэн-сайдан миниистиргэ тиийэ үүммүттэрэ. Ахтыбыт П.А.Петровум 1939 сыллаахха ЯФАШ (Якутская фельдшерско-акушерская школа) бүтэрэн баран үлэтин хоту Абый оройуонуттан саҕалаабыта.
Ити билигин “Миниистир” диэн оонньууга кыайбыттар үрдүк дуоһунастарга ананар быһыылаахтар. Урукку миниистирдэргэ бу үрдүк дуоһунаска ананарга олох, үлэ кытаанах оскуолатын барыы, үлэлиир эйгэҕэр дьоһуннаах үлэ, түмүк, ситиһии, тус бэйэҥ үтүө хаачыстыбаларыҥ булгуччулаахтык ирдэниллэллэрэ. Мин урукку миниистирдэри ахтан-санаан кэллэхпинэ улуу Лермонтов “Бородино” хоһоонугар этиллэр: “Да, были люди в наше время: могучее, лихое племя…” – тылларын өйдөөн кэлэбин.
Билигин үрдүк дуоһунаска ананарга биир дойдулааҕа, аймаҕа буолуу, киэҥ билсии-көрсүү, сибээстэр, ким эрэ эйигин күүскэ “өрө анньара”, ардыгар өссө үп-харчы быһаараллар курдук.
Эмиэ утары холобур аҕалабын. Ыраах Халыма эдэркээн уолун Николай Шарины кимэ, туга өрө анньыаҕай? Тус бэйэтин бары үтүө хаачыстыбаларын таба көрөн, өйөөн, үүннэрэн оччотооҕу обком бастакы сэкэрэтээрэ С.З.Борисов бастаан төрөөбүт оройуонугар райисполком председателинэн, онтон райком бастакы сэкэрэтээринэн, салгыы үөрэх миниистиринэн үүннэрдэ. Сэбиэскэй кэмҥэ каадырдары сүүмэрдээһин, үүннэрии, үөрэтии, аттаран туруоруу үчүгэйдик бэрэбиэркэлэммит, кытаанахтык тутуһуллар уонна ирдэнэр ситимэ баара. Билигин ол суох.
Билигин судаарыстыбаны, уопсастыбаны бүттүүлэрин сутуйбут коррупцияттан биһиги сорох миниистирдэрбит хаалсыахтара, туора туруохтара баар дуо, олор тустарынан хаһыаттарга күннэтэ кэриэтэ ааҕабыт. Кылгас суруйуубар чопчу холобурдарга сигэнэн урукку уонна аныгы миниистирдэр тустарынан кэпсээтим. Дьиҥэр киһи тэҥнээн, ырытан, ааттаан-суоллаан суруйара элбэх бөҕө буоллаҕа, ол хаһыат кээмэйигэр кыаллыбат уонна бу сырыыга мин оннук сыал-сорук туруорумматым.
Уруккуну билбэккэ саҥаны оҥорор кыаллыбатын үчүгэйдик билэбит, нууччалар: “Не зная прошлое, нельзя строить будущее”, – дииллэр.
Дуоһунастаах дьоммут норуоттарын, өрөспүүбүлүкэлэрин тустарыгар дьиҥ-чахчы үйэлээҕи, кэскиллээҕи оҥорорго дьулуһар буоллахтарына ааспыт кэм үтүө өрүттэрин, чулуу дьонун билиэхтээхтэр, өссө кинилэртэн холобур ылыахтаахтар дии саныыбын.
Николай РЕБРОВ,
суруналыыс,
СӨ бочуоттаах
бэтэрээнэ.
Дьокуускай.