Оскуолаларга бу күннэргэ сүүрүү-көтүү, сахсаан бөҕө – биир сыллаах үөрэх дьыла түмүктэннэ. “Тиһэх чуораан” чугдаарда, ол эрээри 4-с, 9-с, 11-с кылаастарга түмсүү буолбата.
“Онлайн” ситиминэн, төрөппүттэрэ суох, оҕолору барыларын муспакка эрэ учууталлар 4-с, 9-с, 11-с кылаастан үчүгэйдик үөрэммит, оскуола олоҕор куруук кыттар оҕолору мунньан эҕэрдэлээтилэр, грамота, бэлэх туттартаатылар. Оттон экзамена суох оҕолор күлүккэ хааллылар, “тиһэх чуораан” хаһан тыаһаабытын да билбэтилэр. Ол да буоллар кылаастарыгар хаалбатылар, бары ситистилэр.
Оҕолор кыһыны быһа каникул-карантин буолан оскуолаларын да аҕыйахта өҥөйдүлэр. Дьиэҕэ олорон үөрэнэн төһө билиини ылбыттара буолла, киһи сатаан санаабат. Ол оннугар төрөппүттэрэ учууталы кытта сибээстэһэн, эһээлэрэ-эбээлэрэ хонтуруоллаһан элбэхтэ үөрэннилэр.
Орто саастаах оҕолор түөрт истиэнэҕэ хаайтарбакка уулуссаны мээрэйдээтилэр, оонньуур площадкалары, паарканы сабан ханна да барар сирдэрэ суох буолла.
Оскуолаҕа да сылдьан туох эмэ кыра буруйу оҥордохторуна (истиэнэни марайдаатахтарына, устууллары-остуоллары алдьаттахтарына) туох да сэмэтэ суох хаалан хаалар. Учууталлар түбүгүрүөхтэрин баҕарбаттар: буруйдааҕы булуохтаахтар, төрөппүттэри ыҥырыахтаахтар, оҕолору бэйэлэрин төрөппүтэ суох мөҥүө-сэмэлиэ суохтааххын. Оҕолор ону билэллэр, онон өссө өрө бараллар, учууталы убаастаабаттар. Учуутал оруола улаханнык түстэ, предметник учууталлар уруоктарын биэрдилэр да бүттэ, чаастарын толордулар – хамнастара кэлэр. Онон кабинеттарыгар олороллор.
Кылааһы салайар учууталлар үлэлэрэ элбэх, кылаас иһигэр, төрөппүттэри кытта. Завучтар дьэ кырдьык оскуолаларын туһугар ыалдьаллар, бары тэрээһини ыыталлар, олимпиадаларга, куонкурустарга кыахтаах оҕолору түмэллэр, кытыннараллар. Билиҥҥи кэм бириэмэтинэн оҕолор олоҕу анаараллара, ону-маны билэллэрэ сүрдээх, ону мэлдьэһэр сатаммат. Оттон хайдах дьон буолалларын олох бэйэтэ көрдөрүө.
Олохпут күн-түүн ыараан иһэр, бу ыарыыбыт да ааһан-араҕан биэрбэт. Дэриэбинэлэргэ үлэ суох, ыччаттарбыт киэҥ сиргэ куоракка киирэллэр. Үөрэххэ туттарсаллар, киирбэтэхтэринэ да куоракка хаалаллар, үлэ көрдөнөллөр. Саастаах өртүлэрин куоракка прописката суох буоллахтарына үлэҕэ ылбаттар, арыгылыылларыттан дьоно дьиэлэригэр киллэрбэттэр. Онон бу дьон уулусса дьоно буолаллар, “бомжтар” бары саха дьоно. Кинилэри нэдиэлэҕэ биирдэ автовокзалга “эбиэттэтэллэр”, ол иһин күн аайы онно мусталлар, кэлэр-барар дьонтон харчы умнаныыллар, оҕолору куттууллар. Өссө алдьархайа – бу араҥаҕа дьахталлар бааллар. Общественность онно отой да наадыйбат, буолуохтааҕын курдук саныыллар. Олохтоох былаастар ыттары хомуйан ылан аһаталлар-сиэтэллэр, чиптииллэр, кастрациялыыллар, эмтииллэр-томтууллар уонна эмиэ ыыталлар. Дьоҥҥо оннук сыһыан суох.
“Бил баһыттан сытыйар” диэн этии баар. Кырдьык да былааспыт норуот туһугар үлэлиэхтээх, онтубут отой көстүбэт. Тыа сирэ олус дьадайан иһэр, сирбитин-уоппутун федераллар бас билэллэр. Сиртэн хостонор баайбытыттан биирдиилээн дьон байалларыгар мөлүйүөннүү харчы харыыта суох киирэр, оттон олохтоох норуот туһаммыта кыра. Собус-соруйан переработка сыаҕын тэрийбэттэр, нефть-газ үрдүгэр олорон бензиммит сыаната үрдүүр, онон ас-таҥас сыаната күн-түүн ыарыы турар.
Сахабыт сиригэр орто хамнас 70-80 тыһыынча дииллэр да, пенсиябыт 20 тыһыынча эрэ. Оттон итии дьиэҕэ олорон, үлэ чааһынан, икки өрөбүллээх үлэлиир салайааччыларбыт хамнастара үгүөрү, тугу да гыммыттара көстүбэт. Арай федеральнай хааһынаттан кэлбит харчыны онно-манна ыскайдыы олороллор. Биир да өрөбүлэ суох үлэлиир кыһыҥҥы тымныыга, чысхааннаах буурҕаҕа сылгыһыт, сүөһү көрөөччү, табаһыт нэһиилэ тиийинэн олороллор.
Биир муостаахтар бэйэлэрэ этэллэрин толортороору чиновниктар хамнастарын үрдэтэллэр, кумааҕынан эрэ үлэлэтэллэр, отчуоттаталлар.
Аны туран бобуу-хаайыы бөҕө: мустумаҥ, мунньахтаамаҥ, түмсүмэҥ… Кинилэр өртүлэригэр полиция, Росгвардия, кинилэргэ суут-сокуон үлэлиир. Кыра-хара норуот кырдьыгын кыайан булуммат, дьон санаатын тууйаллар, онон-манан хаарчахтыыллар, истигэн-улгум оҥоро сатыыллар.
Вакцинаны эбэһээт ылыахтааххын, оччоҕо эрэ үлэҕэр хаалаҕын дииллэр. Аан дойдуга киһи наһаа элбээбит, ону аҕыйата сатыыллар. 65 саастарын туолбуттар олохтон туораан биэриэхтээхтэр. Россияҕа тугу да оҥорон таһаарыы суох, онон үлэтэ суох киһи элбиир, кырдьаҕастары туоратан баран үлэ миэстэтин таһаара сатыыллар.
Биһиги кырдьаҕас көлүөнэ Үрүҥ Айыы тойон түстээбитинэн, Дьылҕа хаан ыйааҕа төһөнү анаабытынан вакцината да суох олохпутун түмүктүөхпүт турдаҕа…
Эдэр ыччаппыт! Куоракка (ыарыы мунньустар сиригэр) үөрэххитин бүтэрэн баран тыаҕа, дойдутугар тахсан олорон үлэлээн-хамнаан, бэйэҕит сиргитигэр-уоккутугар дьиҥнээх хаһаайын буолуҥ. Өбүгэлэрбит сирдэрин харыстааҥ, чөл олохтоох ыал буолуҥ диэн алҕаатаҕым буолуохтун. Дом!
Буттуруй,
тыа оҕонньоро.
