Өбүгэлэрбитигэр сахаларга оҕус үтүөтүн-өҥөтүн туһунан ахтар-саныыр буоллахха, муҥура суох элбэх буоллаҕа. Холобур мин, билигин 70-ча саастаах киһи, оҕо эрдэхпинэ дьонум фермаҕа үлэлээбит буолан көлүүр оҕуһу да, атыыр оҕуһу да көрөн улааппыт буоллаҕым дии.
Ааспыт ХХ үйэ 60-с сылларыгар мин уонча саастаах уол этим. Ол саҕана саха боруода сүөһүтүн ыйааһына кыра, үүтэ аҕыйах диэн эһээһин саҕаламмыта. Соҕуруу дойдуттан симменталь боруода сүөһүлэри аҕалан үөскэтэн барбыттара. Ити дьаһал Н.С.Хрущев саҕана буолбута. Ол саҕана буоларын курдук, Киин комитет уурааҕа таҕыста да толоруллан иһэрэ – сыыһа да буоллун, сөп да буоллун.
Оччолорго биһиги сайылыкпытыгар Альбом диэн кыһыл өҥнөөх атыыр өрүөс оҕус баар буолбута. Тас көрүҥүнэн биһиги атыыр оҕуспутугар холоонноох буолуо дуо. Биһиги оҕуспут күрүҥ эриэн уонна атыыр да буоллар сымнаҕас майгылаах, көлүллэр, миинньиллэр этэ. Ол кэлии атыыр кыһыл оҕуспут ситэри кырыктаах этэ. Киһини көрдө да кэйээри сырсара. Хата ону бэйэбит оҕуспут киһини кэйээри гыннаҕына бүөлүү турунан кэбиһэрэ. Дайааркалар бэйэлэрин оҕустарыгар махтанар этилэр.
Биирдэ саҥа оҕус утаатыгар харсыбыттара. Биһиги оҕуспут син модьу уонна сиһэ уһун, сылбырҕа. Харсыы түмүгэр биһиэнэ хоппутун өйдүүбүн. Куруук көлүллэр буолан күүһүгэр күүс эбиллэрэ буолуо дии саныыбын. Биһиги оҕуспут аата Лоокуут диэн. Кэлин Альбом оҕус биһиги ынахпытын саппыт этэ. Кугас өҥнөөх ынахтаммыппыт. Ыам аайы саҥаһым Ааныска биирдии биэдэрэ үүтү ыырын саныыбын. Ынахпыт аатын саҥаһым «Альбомкам» диэн ааттыыра. Элбэх үүттээҕин иһин хайҕыыр этилэр. Ол саҕана үүтү ыаһын үрдээбитинэн барбыта. Эти, үүтү судаарыстыбаҕа туттарыы муҥутуур улааппыта. Ол түмүгэр колхозтаахтар, сопхуостаахтар дохуоттара, хамнастара үрдээбитэ. Олохпут тупсан барбыта. Боростуой дьон олоҕо тупсара туох куһаҕаннаах буолуой. Киһи бары үлэлээх-хамнастаах этэ. Ону барытын ыһан-тоҕон суох оҥорон баран, сыыһа политика барбыт диэн билигин куолу бөҕө. Саха сүөһүтүн хайҕаан эрэллэр.
Саха сүөһүтүн сөргүтэр сыыһа диэбэппит. Төрүт сүөһүбүт хата эстибэтэх эбит диэн үөрэбин. Кэлии сүөһүнү эһэ сатыыр эмиэ сыыһа диэн этэбин. Норуот туһаммыта элбэх буоллаҕа.
Николай ТИХОНОВ.
Ньурба, Маалыкай.
