
Олох сайдар, ол тэҥинэн үгэстэр эмиэ уларыйаллар. Сороҕо умнуллар, сороҕо саҥа көрүҥнэнэр, саҥа үгэстэр үөскүүллэр, үөдүйэллэр.
Кэлиҥҥи кэмҥэ дьон үгүстүк ыйытар, мунаахсыйар боппуруоһа кэриэстэбили кытта сибээстээх. Саха урукку өйдөбүлүнэн өлбүт киһини үс сыл иһинэн эргийиллиэхтээх, ол кэнниттэн олус сылдьыа суохтааххын, памятник эҥин туруоруо суохтааххын, эрэмиэнниирин эмиэ сөбө суох курдук буолар. Урукку өртүгэр өйдөбүнньүк үксүгэр мастан, хаптаһынтан оҥоһуллара. Биллэн турар, баҕана уонна эргиир эмэҕирэн сууллара ханна барыай?
Олох сайдан билигин мрамортан, граниттан да өйдөбүнньүк суруктары, памятниктары оҥорор кыаллар буолла. Дьэ манна боппуруос үөскүүр: сорох саҥардары утарар, сорох дьаахханар, куттанар, сорох (ордук сааһырбыт өртө) буруйу-суҥханы бэйэтигэр ылынан туран саҥардар, охтубут остуолбалар оннуларыгар саҥаны туруорар…
Мин санаабар манна туох да аньыы (грех), куттал суох. Бастакынан, биһиги сахалар, эбэҥкилэр уонна да атын олохтоох омуктар XIX үйэ бастакы аҥаарыгар сүрэхтэммит дьоммут, ол аата православнай итэҕэллээх омуктарбыт. Ол быһыытынан киһини көмөр үгэстэрбит (бокуонньугу быар куустарбыт, 9, 40 хонуктарыгар ахтан-санаан ааһыы, кылабыыһа уо.д.а.) православнай итэҕэл сиэринэн бараллар. Билэргит курдук, православнайдар сыл аайы “родительский день” диэҥҥэ – “төрөппүт күнүгэр” кылабыыһаҕа тахсан аймахтарын ахтан-санаан, хомуйан, бэрээдэктээн киирэр үгэстээхтэр.
Иккиһинэн, кылабыыһалары, дьон уҥуоҕун көрүү-истии, ыраастааһын, өйдөбүнньүктэри туруоруу норуот культурата буолар. Маны омук дойдуларыгар сылдьыбыт киһи барыта бэркэ билэр. Түмүктээн эттэххэ, биһиги дойдубутугар кылабыыһалары өрө тутар, күрүөлүүр-хаһаалыыр, көрөр-истэр наада. Эргэрбит, сууллубут дьон уҥуохтарын аймахтара, оҕолоро саҥардаллара саамай сөп, куттанар, дьик-дьах туттар табыллыбат. Тоҕотун быһаара сатаатым.
Уопсайынан үчүгэйи, үтүөнү оҥорор хаһан да аньыы, сэмэ буолбат. Ону өйдүөх тустаахпыт. Ол оннугар сиэри-туому тутуһан алгыахха, Аал уот иччитин айах тутуохха, көрдөһүөххэ сөп.
Егор ШИШИГИН, Духуобунас Академиятын
Бочуоттаах Академига, РФ, СӨ култуураларын
үтүөлээх үлэһитэ, историческай наука
кандидата, доцент.